گندم؛احتمالاً يكي از اولين گياهاني است كه به وسيله انسان زراعت شده و مهمترين گياه زراعي به حساب مي آيد

زيرا زراعت آن از تمام گياهان ساده تر، تطابق آن در مناطق مختلف كه داراي شرايط آب و هوايي متفاوتي مي باشند، بيشتر و از طرف ديگر غذاي اوليه و اصلي اغلب مردم جهان را تشكيل مي دهد و از نظر توليد و سطح زير كشت، مهمترين محصول در دنياست و افزايش محصول آن روز به روز مورد توجه قرار گرفته زيرا از نظر اقتصادي و تأمين غذاي اصلي بشر از اهميت بسياري برخوردار مي باشد. بطور كلي طبقه بندي انواع گندم بر حسب سه ويژگي زراعي، تجاري و نوع مصارف صورت مي پذيرد.

 در متن حاضر به منظور شناخت بيشتر اين محصول، برحسب طبقه بندي سه گانه معرفي ميگردد.

1 . رده بندی گندم از لحاظ زراعی

1-1 . گندم بهاره

گندم بهاره همان طور كه از نامش پيداست، در اوايل بهار كاشته مي شود. پس از جوانه زدن، گياه جوان در بهار و اوايل تابستان رشد نموده و محصول آن را تا اواخر تابستان برداشت ميكنند. گندم بهاره را معمولاً در نواحي كشت مي كنند كه گندم پاييزه نمي تواند در برابر سرماي سخت زمستاني آن مناطق، مقاومت نمايد. البته ميزان محصول گندم پاييزه از بهاره بيشتر است. معمولاً پس از تهيه بذر و زماني كه دماي خاک به يک درجه سانتي گراد بالاي صفر رسيد، گندم بهاره را ميكارند. اگر شرايط آب و هوايي اجازه دهد ميتوان گندم را زودتر هم كاشت تا دوره رشد آن طولاني تر شده و ميزان محصول آن بيشتر شود.

1-2 . گندم پاییزه

اين نوع گندم در نيم كره شمالي، در فصل پاييز موقعي كه دماي خاک از 1۱ درجه سانتي گراد كمتر باشد كشت مي شود. ابتدا بذر گندم پاييزه جوانه ميزند. سپس در فصل زمستان، گياه به صورت گياه جوان كوچكي باقي ميماند و با آغاز فصل بهار، مجددا رشد و نمو خود را آغاز مي كند. معمولاً در يكي از ماههاي خرداد، تير يا نهايتاً مرداد، دانه مي رسد و آماده برداشت مي شود. گندم پاييزه براي آن كه به مرحله گل دهي برسد، بايد به مدت طولاني در معرض هواي سرد قرار گيرد. اگر گندم پاييزه را در بهار بكارند، چون دوره سرما را پشت سر نمي گذارد، نمي تواند گل آذين خوبي تشكيل دهد. گندم هاي پاييزه به نسبت گندم هاي بهاره ريشه هاي عميق تر و پرپشت تري دارند. اين امر ناشي از آن است كه گندم هاي پاييزه فصل رشد طولاني تري دارند. گندم هاي پاييزه داراي رويان كوچكتري هستند و داراي شكاف عميق تري روي دانه مي باشند.

2 . رده بندی گندم از نظر تجاری

2-1 . گندم سخت قرمز بهاره (Hard Red Spring Wheat )

آرد اين گندم در مقايسه با آرد ساير گندمها از نظر كيفيت برتر است و داراي مقدار بالاي گلوتن با كيفيت خوب و كشش زياد ميباشد.

2-2 . گندم سخت قرمز زمستانه (Hard Red Winter Wheat )

ميزان كاشت اين گندم از گندم سخت قرمز بهاري بيشتر است و شامل مقدار بالاي گلوتن با كيفيت مطلوب است.

2-3 . گندم نرم قرمز بهاره (Soft Red Spring Wheat )

آندوسپرم دانه هاي اين گندم از نشاسته بيشتر و گلوتن كمتري برخوردار است. آرد اين گندم بيشتر براي پخت كيک شيريني و كلوچه مناسب است.

2-4 . گندم سفید سخت (Hard White Wheat )

اين نوع از گندم مي تواند پاييزه يا بهاره باشد. بسياري از ارقام گندم سفيد داراي دانه هاي نرم و نشاسته اي بوده و براي مصارف نانوايي نامناسب و براي تهيه كيک، شيريني و كلوچه مناسب هستند.

2-5 . گندم سفید نرم (Soft White Wheat )

همه انواع گندم سفيد با آندوسپرم نرم در اين رده قرار مي گيرند و مي توانند پاييزه يا بهاره باشند كه براي مصارف كيک، شيريني و كلوچه مناسب هستند.

2-6 . گندم دوروم (Durum Wheat )

اين گندم در مقابل خشكي و بيماريها از گندم سخت قرمز بهاري مقاومتر است و معمولاً در مناطق كم باران كاشته مي شود.

2-7 . گندم بدون رده

در اين نوع گندم، رنگ و ساير مشخصات را اعلام نمي كنند. در واقع هر گندمي غير از گندم سفيد يا يا قرمز را گندم بدون رده مي گويند.

2-8 . گندم مخلوط

مجموع چند رده مختلف گندم كه شامل كمتر از 90 درصد از يک رده و بيش از 19 درصد رده ديگر باشد.

3 . رده بندی گندم از نظر مصارف

3-1 . گندم مخصوص محصولات خمیری

مانند ماكاروني، اسپاگتي، نودل، ورميشل و … از نوع سخت و يا دوروم و داراي پروتئين و گلوتن مرطوب بالا ميباشد.

3-2 . گندم مخصوص نان

اين گندم ها معمولاً داراي پروتئين و گلوتن مرطوب متوسط است.

3-3 . گندم مخصوص کیک، شیرینی و بیسکویت

گندم هاي اين گروه اغلب از نوع گندم هاي نرم و داراي پروتئين و گلوتن مرطوب پائين است.

3-4 . گندم مخصوص دام و طیور

اغلب گندم هاي اين گروه به نحوى داراي دانه هاي صدمه ديده بوده و براي مصارف محصولات خميري و نان، ضعيف مي باشند.